EVLENME EHLİYETİ / EVLENME ENGELLERİ
Evlenme iki tanık ve evlendirme memuru önünde gerçekleşen, tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşan şekle tabi bir hukuki işlemdir.
TMK m.142- Evlendirme memuru, evleneceklerden her birine birbiriyle evlenmek isteyip istemediklerini sorar. Evlenme, tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşur. Memur, evlenmenin tarafların karşılıklı rızası ile kanuna uygun olarak yapılmış olduğunu açıklar.
EVLENDİRME MAKAMLARI
►Belediye sınırları içinde belediye başkanı veya bu işle görevlendireceği memurlar
►Köylerde muhtarlar
►Yurtdışında konsoloslar
Bakanlık; il nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine, nüfus müdürlüklerine, il ve ilçe müftülüklerine ve ilgili dış temsilciliklere evlendirme memurluğu görev ve yetkisi verebilir. (Evlendirme yönetmeliği m.7)
EVLENMENİN ŞARTLARI/ EVLENME EHLİYETİ
- Evlenecek kişiler ayrı cinsten olmalıdır.
- Evlenecek kişiler cinsiyet ayrımı yapılmaksızın 17 yaşını doldurmuş olmalıdır.
18 yaşını doldurmuş kimseler kendi iradeleriyle evlenme hakkına sahiptirler. 17 yaşını doldurmuş olmak, kişinin kendi iradesiyle evlenmesi için yeterli değildir. Yasal temsilcisinin izninin de bulunması gerekir.
Hakim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebebin varlığı halinde 16 yaşını doldurmuş olan kişilerin evlenmesine izin verebilir.
- Ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.
- Akıl hastalarının evlenebilmesi için, evlenmelerinde sakınca olmadığına dair sağlık raporunun olması gerekmektedir.
Küçük ya da kısıtlının evlenebilmesi için yasal temsilcinin izni gereklidir. Türk Medeni Kanunu madde 136’da belirtildiği üzere, yasal temsilcinin rızası yazılı ve noterden imzanın onaylanmış olması gerekir.
Haklı sebep olmaksızın yasal temsilci evlenmeye müsaade etmezse, evlenecek kişiler hakime başvurarak evlenmeye izin vermesini isteyebilir.
Kanun, evlenme için asgari bir yaş aramasına karşılık, evlenme için azami bir yaş yoktur. Ayırt etme gücüne sahip olmak şartıyla çok yaşlı olan kimseler de evlenebilir. (DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ, 50)
EVLENME ENGELLERİ
- A) Kesin Evlenme Engelleri
Kesin evlenme engellerinden herhangi birinin varlığı evlenmeyi kesin hükümsüz hale getirir.
- Hısımlık:
Türk Medeni Kanunu’nun 129. Maddesinde düzenlenen hısımlık hükümlerinden anlaşılacağı üzere, dereceye bakılmaksızın altsoy ile üstsoy arasında evlenme yasaktır.
Yansoy hısımlığında ise evlenme yasağı üçüncü derece ile sınırlandırılmıştır.
- Ana baba bir kardeşler evlenemeyecekleri gibi, sadece ana bir ya da baba bir kardeşler de evlenemez. (DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ, 57)
- TMK m.129/b.2 altsoy ve üstsoy kayın hısımı ile evlenmeyi yasaklamıştır. Bu hükümden anlaşılacağı üzere civar kayın hısımları ile evlenmeye bir engel yoktur. Örneğin bir kimse, boşandıktan sonra boşandığı eşinin kardeşiyle evlenebilir.
Altsoy hısımlığı: Çocuklar, Torunlar, Torunların çocukları…
Üstsoy hısımlığı: Baba-Anne, Büyük anne-Büyük baba, onların anne ve babası…
Yansoy hısımlığı: Ortak kökten gelen kişiler arasındaki hısımlıktır. (Bir kimsenin kardeşleri, kardeş çocukları, amca, teyze vd.)
Türk Medeni Kanunu’nu 17. Maddesinde hısımlık derecesi tespitinin nasıl yapıldığını düzenlemiştir. Madde 17 hükmüne göre ‘’ Kan hısımlığının derecesi, hısımları birbirine bağlayan doğum sayısıyla belli olur.’’ Örneğin bir kimsenin annesi ya da babası arasında birinci dereceden (bir doğum) hısımlık vardır.
- Önceki Evlilik:
Eşlerden birinin evlenebilmesi için önceki evliliğinin sona ermiş olması gerekir. Aksi halde ikinci evlilik kesin hükümsüzdür.
Gaiplik yönünden MK 131 özel düzenleme getirmiştir. Buna göre, gaibin yeniden evlenmek isteyen eşi, evliliğin feshine ilişkin karar aldırmak zorundadır. Sadece gaiplik kararının alınmış olması yeniden evlenebilmek için yeterli değildir. Kaybolanın eşi, evlenmenin feshi için gaiplik kararıyla birlikte mahkemeye başvurabileceği gibi, ayrı olarak da başvurabilir (MK 131/2). Gaibin eşi, bu evlenmenin feshine ilişkin belgeyi başvurusuna eklemediği sürece evlenemez. (DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ, 59)
- Akıl Hastalığı:
İşbu maddede sözü edilen akıl hastalığı, ayırt etme gücünü ortadan kaldırmayan akıl hastalığıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 125. Maddesine göre kişi ayırt etme gücüne sahip değilse evlenme ehliyeti yoktur.
- B) Kesin Olmayan Evlenme Engelleri
Kesin olmayan evlenme engelinin varlığı halinde evlendirme memuru evlenmeyi yapmaz. Fakat her nasılsa bu evlenme yapılmışsa yapılan evlilik geçerli bir evliliktir, iptal edilemez.
- Bekleme Süresi (İddet Müddeti)
Türk Medeni Kanunu’nun 132 maddesinde düzenlenen bekleme süresi, sadece kadınlar yönünden söz konusudur. İşbu hükümde ‘’Evlilik sona ermişse, kadın, evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün geçmedikçe evlenemez.’’ Demek suretiyle, soybağı karışıklığını önlemek amaç edinilmiştir. Bu amaç doğrultusunda azami gebelik süresi kabul edilen üç yüz günlük süre göz önüne alınmıştır.
Doğumun gerçekleşmesi halinde süre biter. Kadının önceki eşinden hamile olmadığının anlaşılması veya boşanan eşlerin tekrar evlenmesi halinde bekleme süresi ortadan kalkar (TMK m.132)
- Bazı Bulaşıcı Hastalıklar
Sayılan bu hastalıkların varlığına rağmen, evlenilecek olursa, bu evlenme geçerlidir, iptal edilemez.
- Cinsi iktidarsızlık ya da kısırlık evlenme engeli olarak belirtilmemiştir.
İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
Y.2. HD 06.05.2015 E.2015/3626, K.2015/9331
(…) Türk Medeni Kanunu’nun 124/2.maddesiyle ‘’Ancak, hakim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple on altı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izi verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir’’ hükmü getirilmiştir. Hakim tarafından evlenme izni verilebilmesi için on altı yaşını doldurmuş olmak koşulunun yanı sıra olağanüstü durumların ve pek önemli bir nedenin varlığı zorunludur. Tarafların birlikte olup, karı koca gibi yaşamalarının, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 124.maddesinde belirtilen olağanüstü durum olarak kabulüne imkan bulunmamaktadır (…).
- 23.12.2013 E.2013/12939, K.2013/30299
(…) Alınan nüfus kayıtlarına göre davalılardan A…’nın diğer davalı z…’nin babasının kardeşi olduğu, yani davalıların amca-yeğen oldukları görülmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 129. Maddesinde evlenmeye engel teşkil edecek olan hısımlık dereceleri gösterilmiş ve amca-yeğen ilişkisinin evlenme engeli olduğu belirtilmiştir. Kanunda evlenmeleri yasak olan kişiler, her nasılsa evlenmiş ise, yapılan evlilik mutlak butlanla batıldır (TMK m.145/4) (…).
Y.2. HD 19.09.1978 E.1978/5515, K.1978/6270
(…) Evlenmeleri kanuni temsilcilerinin iznine bağlı kişiler, izinsiz evlenirlerse istek üzerine fesih [iptal] kararı verilir. Ne var ki, hükümden önce evlenen kişi vesayetten kurtulursa dava reddedilir. Kanun koyucu öteki fesih sebeplerinde olduğu gibi bu konuda hak düşürücü bir süre ya da zamanaşımı öngörmemiştir. Bu bakımdan Medeni Kanunu’nun 119.maddesinin [TMK m.152] kısas yolu ile olaya uygulanması mümkün değildir (…)
Yazan : Yakup ÖZÜNVER
