Taşeron İşçi Alacaklarını Kimden Alır?
Malatya Avukat - İş Hukuku Avukatı
Taşeron İşçi Alacaklarını Kimden Alır?
1) Giriş
Taşeron işçi alacaklarını kimden alır sorusu, işin alt işverene (taşerona) verildiği işyerlerinde en çok merak edilen konudur. Alt işverenin ödeme güçlüğü yaşaması halinde işçinin tek başına taşerona yönelmesi çoğu zaman sonuç vermez. İş Kanunu, işçiyi korumak amacıyla asıl işveren ile alt işvereni birlikte (müteselsilen) sorumlu tutar ve işçiye alacaklarını tahsil için daha güçlü bir yol sunar.
2) Hukuki Dayanak
-
Asıl işveren; işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünü veya yardımcı işleri teknolojik uzmanlık gerektiren hallerde alt işverene verebilir.
-
Bu ilişkide işçilerin haklarından asıl işveren ile alt işveren birlikte sorumludur.
-
İlişkinin sırf işçilik yükümlülüklerinden kaçmak için kurgulanması (muvazaa) halinde işçi, baştan itibaren asıl işverenin işçisi sayılır.
3) “Müteselsil Sorumluluk” Ne Demektir?
Müteselsil sorumluluk, işçinin alacağının tamamını asıl işverenden talep edebilmesini sağlar. Asıl işveren yaptığı ödemeyi sonradan alt işverene rücu edebilir. Böylece işçi, alacaklarını tahsil için iki borçluya birden (asıl işveren + alt işveren) yönelebilir.
4) Asıl–Alt İşveren İlişkisinin Geçerlilik Şartları
Bir çalışma ilişkisinin asıl–alt işveren sayılabilmesi için genellikle şu unsurlar birlikte aranır:
-
İşyerinde asıl iş yürütülüyor olmalı, bunun bir bölümü veya yardımcı iş alt işverene verilmiş olmalı,
-
Alt işveren, kendi organizasyonu ve yönetimi ile işçilerini istihdam etmeli,
-
İşçiler esas olarak bu işte ve bu işyerinde çalıştırılmalı,
-
İlişki gerçek olmalı; sırf mali/işçilik yükümlülüklerinden kaçmak için muvazaalı kurulmamalıdır.
Muvazaa tespitinde; iş organizasyonu, talimat ilişkisi, bordro/SGK kayıtları, ekipman ve risklerin kimde olduğu gibi kriterler dikkate alınır.
5) Hangi Alacaklar Talep Edilebilir?
Taşeron işçiler, koşulları oluştuğunda aşağıdaki işçilik alacaklarını asıl işveren ve alt işverenden birlikte isteyebilir:
-
Ödenmemiş ücret, fazla çalışma ücreti,
-
Yıllık izin ücreti (kullanılmayan süreler),
-
Kıdem ve şartları varsa ihbar tazminatı,
-
Ulusal bayram ve genel tatil ücretleri,
-
Sözleşme/işyeri uygulamasından doğan diğer parasal haklar.
Her alacak kaleminin ispatı farklıdır; bordro, puantaj, giriş–çıkış kayıtları, yazışmalar ve tanık anlatımları birlikte değerlendirilir.
6) İşçi Kime ve Nasıl Başvurmalı?
-
Dava şartı arabuluculuk: İşçilik alacaklarında mahkemeye gitmeden önce arabuluculuğa başvurmak zorunludur.
-
Taraf gösterme: Arabuluculuk başvurusunda hem asıl işveren hem alt işveren birlikte taraf gösterilmelidir.
-
Deliller: İş sözleşmesi, SGK hizmet dökümleri, ücret bordroları, puantajlar, yemekhane/servis kayıtları, vardiya çizelgeleri, ihale ve teknik şartnameler, kimden talimat alındığını gösteren belgeler ve tanık beyanları.
-
Dava: Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa işçi, iki işverene birlikte (müteselsil sorumluluk) dava açabilir.
7) Kamu Kurumlarında Taşeron Çalışma
Hizmet alımı ihaleleri kapsamında kamu kurumlarında çalışan taşeron işçiler de özel sektördekine benzer güvencelere sahiptir. Asıl–alt işveren ilişkisi kurulmuşsa, kamu kurumu da asıl işveren sıfatıyla işçilik alacaklarından birlikte sorumlu olabilir. Somut dosyada ihale dokümanları ve işin niteliği özellikle önem taşır.
8) Muvazaa İddiasında Pratik İşaretler
Aşağıdaki göstergeler, dosyada muvazaa ihtimalini güçlendirebilir (her zaman tek başına yeterli olmayabilir):
-
İşe alma–çıkarma ve günlük talimatların gerçekte asıl işveren tarafından verilmesi,
-
Çalışanların asıl işveren kayıt ve sistemlerinde görünmesi,
-
Aynı işi, aynı hat üzerinde asıl işveren işçileriyle birlikte yapma,
-
Alt işverenin sermayesinin, ekipmanının, yönetim kadrosunun bulunmaması,
-
İşin alt işverene devrinin uzmanlık/teknoloji gerekleriyle açıklanamaması.
9) Sık Sorulan Sorular
S1. Taşeron işçi alacaklarını kimden alır?
Koşulları oluştuğunda hem asıl işverenden hem alt işverenden; müteselsil sorumluluk nedeniyle tamamını asıl işverenden de talep edebilir.
S2. Alt işveren battıysa ne olur?
İşçi alacağını asıl işverenden isteyebilir. Asıl işveren ödedikten sonra alt işverene rücu eder.
S3. Önce kime gitmeliyim: taşerona mı asıl işverene mi?
Arabuluculuk ve dava aşamasında ikisini birlikte taraf göstermek pratikte en güvenli yoldur.
S4. Hangi belgeler en kritik?
SGK kayıtları, bordro/puantaj, vardiya çizelgesi, yazılı talimatlar, giriş–çıkış logları, ihale/teknik şartname, tanık beyanları.
S5. Kamu kurumunda çalışıyorum; yine de asıl işverene başvurabilir miyim?
Evet. Asıl–alt işveren ilişkisi kurulmuşsa, kamu kurumu da birlikte sorumlu tutulabilir.
10) Sonuç
Taşeron işçi alacaklarını kimden alır sorusunun yanıtı açıktır: Kanun, işçiyi korumak için asıl işveren ile alt işvereni birlikte sorumlu tutar. Delillerinizi toparlayıp arabuluculuk başvurusu ile süreci başlatın; anlaşma olmazsa iş mahkemesinde her iki işverene birlikte dava açın. Hak kaybına uğramamanız için iş hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınması tavsiye edilmektedir.
