İşveren Bana Ayrımcılık Yaptı Ne Yapabilirim?
Malatya Avukat | İş Hukuku ve Tazminat Avukatı
İşveren Bana Ayrımcılık Yaptı Ne Yapabilirim? (4857/5 Ayrımcılık Tazminatı Rehberi)
Malatya avukat | İş Hukuku ve Tazminat Avukatı
1. Giriş: İşverenin Ayrımcılık Yapması Ne Anlama Gelir?
Birçok çalışan ‘İşveren bana ayrımcılık yaptı, ne yapabilirim?’ sorusunu sormakta. İş hukukunda eşit davranma ilkesi, işverenin aynı durumdaki işçiler arasında cinsiyet, dil, inanç, sendika üyeliği, hamilelik, siyasi düşünce gibi sebeplerle farklı işlem yapmamasını zorunlu kılar. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesi, bu ilkenin yasal temelidir. İşveren bu maddeyi ihlal ederse, işçi ayrımcılık tazminatı talep edebilir.
2. Hukuki Dayanak: 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 5. Maddesi
Kanunun açık hükmü şöyledir:
“İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.”
Bu hükme aykırı davranan işveren, işçiye dört aya kadar ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı ödemek zorundadır. Yani, işverenin yaptığı haksız ayrım, doğrudan maddi bir yaptırıma bağlanmıştır.
3. Eşit Davranma İlkesinin Kapsamı
Eşit davranma yükümlülüğü yalnızca işe alım aşamasında değil; iş sözleşmesinin devamı, ücret artışı, terfi, disiplin cezaları, işten çıkarma gibi her süreçte geçerlidir.
Yargıtay 9. HD, 2020/2174 E. – 2021/4118 K.: İşverenin aynı durumda olan işçiler arasında sendika üyeliği, cinsiyet veya benzeri nedenlerle farklı işlem yapması, eşit davranma ilkesinin ihlali niteliğindedir.
4. Ayrımcılık Tazminatı Alabilmek İçin Şartlar
Bir işçi ayrımcılık tazminatı talep edebilmek için şu unsurları göstermelidir:
– İşverenin farklı işlem yaptığı,
– Bu farklılığın objektif bir gerekçeye dayanmadığı,
– Ayrımın cinsiyet, sendika, hamilelik, siyasi görüş vb. sebeplerden kaynaklandığı,
– İşçinin bu nedenle zarar gördüğü.
Örnek: Hamilelik nedeniyle görev değişikliği veya işten çıkarma yapılmışsa, bu doğrudan ayrımcılık sayılır.
5. İspat Yükü: İşçi Ne Kadar Kanıt Sunmalı?
4857 sayılı Kanun’un 5/son fıkrası uyarınca ispat yükü kısmen ters çevrilmiştir. Yani işçi yalnızca ayrımcılığı kuvvetle muhtemel kılacak olguları sunar; bundan sonra işveren, farklı işlemin haklı nedenlere dayandığını ispatlamak zorundadır.
Yargıtay 22. HD, 2019/1348 E. – 2020/2675 K.: İşçi ayrımcılık iddiasını kuvvetle muhtemel kılacak delilleri sunduğunda, ispat yükü işverene geçer.
6. Uygulamada En Sık Görülen Ayrımcılık Türleri
– Cinsiyet temelli ayrımcılık: Kadın işçiye düşük ücret, terfi engeli
– Sendikal ayrımcılık: Sendika üyesi işçinin işten çıkarılması
– Hamilelik sonrası mobbing: Görev değişikliği, dışlama
– Siyasi görüş veya inanç nedeniyle fesih
– Eşit işe eşit ücret ilkesinin ihlali
7. Ayrımcılık Tazminatının Miktarı ve Hesaplanması
Ayrımcılık tazminatı, işçinin dört aya kadar brüt ücreti tutarında belirlenir. Bu tazminat manevi zarar değil, işverenin eşit davranma ilkesini ihlal etmesinin yaptırımıdır. Hakim, ihlalin ağırlığına ve işçinin durumuna göre miktarı belirler.
8. Emsal Yargıtay Kararları
Yargıtay 9. HD, 2018/12475 E. – 2020/4329 K.: Sendikal faaliyetlere katılan işçinin işten çıkarılması, eşit davranma ilkesinin ihlalidir. İşçi ayrımcılık tazminatına hak kazanır.
Yargıtay HGK, 2017/9-2135 E. – 2019/421 K.: Hamilelik sebebiyle işten çıkarılan işçiye, 4857/5 uyarınca ayrımcılık tazminatı ödenmelidir.
9. Arabuluculuk ve Dava Süreci
Ayrımcılık tazminatı talebinde dava açmadan önce arabuluculuk süreci zorunludur. İşçi, bu aşamada tanık beyanlarını, yazışmaları veya performans belgelerini sunarak iddiasını güçlendirmelidir. Delil stratejisi doğru kurulmazsa, dava aşamasında ispat zorluğu yaşanabilir.
10. Türkiye Genelinde Elektronik Duruşma ile Takip
Ofisimiz, Malatya merkezli olmakla birlikte Türkiye genelindeki iş mahkemelerinde elektronik duruşma sistemiyle ayrımcılık ve eşit davranma ilkesi ihlallerine ilişkin davalarda temsil hizmeti sunmaktadır.
11. Sonuç: İşveren Ayrımcılık Yaptığında Ne Yapmalısınız?
İşverenin, objektif gerekçe olmadan farklı işlem yapması hukuken ayrımcılıktır. İşçi bu durumda:
1. Öncelikle arabulucuya başvurmalı,
2. Delillerini toplamalı (tanık, yazışma, bordro vb.),
3. Gerekirse iş mahkemesinde ayrımcılık tazminatı davası açmalıdır.
