İşveren Bana Ayrımcılık Yaptı Ne Yapabilirim?
Malatya Avukat | İş Hukuku ve Tazminat Avukatı
İşveren Bana Ayrımcılık Yaptı Ne Yapabilirim? (4857/5 Ayrımcılık Tazminatı Rehberi)
Malatya avukat | İş Hukuku ve Tazminat Avukatı
1) Giriş: “İşveren bana ayrımcılık yaptı”
İş hukukunda eşit davranma ilkesi, aynı durumda bulunan işçilere haklı ve objektif sebep olmaksızın farklı muamele yapılmamasını zorunlu kılar. Ayrım; dil, ırk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din–mezhep, sendika üyeliği, hamilelik, çalışma biçimi (belirli–belirsiz/kısmi–tam süreli) gibi sebeplerle ortaya çıkabilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesi bu ilkenin temelini oluşturur.
2) Hukuki Dayanak Hangi hakları verir?
– Eşit davranma borcuna aykırılık halinde işçi, dört aya kadar ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı isteyebilir.
– Ayrıca, eşit işlem görseydi yararlanacağı başka haklardan yoksun bırakılmışsa, bunların telafisini de talep edebilir.
– Bu tazminat, işverenin hukuka aykırı ayrımı nedeniyle öngörülen özel yaptırımdır; manevi tazminattan farklıdır.
– Sözleşme sürerken de istenebilir; feshi beklemek gerekmez.
3) Hangi işlemler ayrımcılık sayılır? (Uygulamadaki tipik örnekler)
- Cinsiyet/hamilelik nedeniyle terfi engeli, ücret düşüklüğü, görev dışlama
• Sendika üyeliği/aktivitesi sebebiyle disiplin, vardiya kaydırma veya dışlama
• Siyasi görüş/inanç nedeniyle farklı muamele
• Kısmi süreli çalışana, tam süreliye kıyasla objektif gerekçe olmadan daha düşük yan hak tanınması
• Belirli süreli işçiye, belirsiz süreliye kıyasla keyfi uygulama
4) İşçi ne kadar kanıt sunmalı?
Ayrımcılık iddialarında işçi, ayrımı güçlü şekilde gösteren olguları ortaya koyar (ör. yazışmalar, bordro–prim kayıtları, performans kıyasları, vardiya/kadro listeleri, tanık beyanları). Bu eşik aşıldığında, objektif nedenleri gösterme yükü işverene geçer.
Pratik delil listesi
- Ücret–prim–ikramiye bordroları, zam listeleri
• İnsan kaynakları yazışmaları, atama/terfi kararları
• Vardiya/mesai çizelgeleri, görev tanımları
• Benzer pozisyondaki çalışanların ücret/yan hak verileri
• Sağlık raporları, sendika belgeleri
• Tanık anlatımları
5) Ayrımcılık Tazminatı Miktarı nasıl belirlenir?
Hakim, ihlalin ciddiyeti, süresi, etkilediği haklar ve işçinin durumu gibi kriterlere göre 0–4 aylık çıplak ücret arasında takdir yapar. Ayrıca işçi, eşit işlem görseydi elde edeceği diğer menfaatleri de isteyebilir.
6) Zorunlu Arabuluculuk ve Dava Süreci
Ayrımcılık tazminatı taleplerinde dava açmadan önce arabulucuya başvuru zorunludur. Anlaşma olmazsa iş mahkemesinde dava açılır.
7) Zamanaşımı (hak düşümü değil): Kaç yıl?
Ayrımcılık tazminatı ve bağlantılı ücret/menfaat talepleri genellikle 5 yıllık zamanaşımına tabidir.
8) Sık Sorulan 4 Soru ve 4 Kısa Cevap
1- Fesih Şart Mı?
-Hayır; sözleşme sürerken de tazminat istenebilir.
2- Eşit işe eşit ücret ihlalinde ne olur?
-Farklar da talep edilir.
3-Kısmi/tam süreli ayrımı yapılabilir mi?
-Ancak esaslı neden varsa yapılabilir, esaslı neden yoksa yapılamaz.
4- Sendika nedeniyle farklı işlem yapılırsa ayrım sayılır mı?
-Evet sayılır
