İHBAR TAZMİNATI NEDİR? İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Av. Mehmet Mustafa Özünver | Malatya İş Hukuku ve Tazminat Avukatı

1. Giriş: İhbar Tazminatının Hukuki Niteliği

İş yaşamı, işçi ile işveren arasında karşılıklı güven, sadakat ve süreklilik esasına dayanır. Ancak her iş ilişkisi, aynı güven ortamı içinde sonsuza kadar sürmez. Çalışma hayatında kimi zaman ekonomik, psikolojik veya yönetimsel sebeplerle iş sözleşmeleri sona erdirilir. İşte bu noktada, ihbar tazminatı kavramı devreye girer.

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmelerinde taraflardan birinin sözleşmeyi kanundaki bildirim süresine uymadan feshetmesi halinde, diğer tarafa ödenmesi gereken bir tazminattır. Başka bir ifadeyle, işçi ya da işveren, sözleşmeyi önceden haber vermeksizin sona erdirirse, ihbar tazminatı borcu doğar. Bu düzenleme, hem işçinin hem işverenin habersiz ve hazırlıksız bir fesihle mağdur olmamasını sağlamayı amaçlar.

Türk İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca, iş sözleşmesinin sona erdirileceği önceden karşı tarafa bildirilmelidir. Bu süreler, işçinin kıdemine göre kademelendirilmiştir:

• 6 aydan az kıdemi olan işçi için 2 hafta,

• 6 ay – 1,5 yıl arası çalışan için 4 hafta,

• 1,5 – 3 yıl arası çalışan için 6 hafta,

• 3 yıldan fazla kıdemi olan işçi için 8 hafta bildirim süresi uygulanır

Bu süreler asgari olup, bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle yalnızca işçi lehine artırılabilir.

Yargısal uygulamada ihbar tazminatı, kanundan doğan ‘götürü’ nitelikte bir tazminat kabul edilir. Belirli bir zararın ispatı aranmaz; bildirim süresine ait ücret tutarı üzerinden hesaplanır. İşçi yönünden bu hak, işverenin ani feshi halinde ekonomik güvence; işveren yönünden ise işçinin aniden işi bırakması durumunda oluşabilecek kayıpları telafi eden bir mekanizma işlevi görür.

2. İhbar Tazminatının Amacı ve Kapsamı

İhbar tazminatının amacı, taraflardan birinin fesih iradesini açıklarken diğer tarafın hazırlıksız yakalanmasını önlemektir. Bu sayede işçi yeni bir iş aramak için zamana sahip olur; işveren de pozisyonu doldurmak için gereken planlamayı yapabilir. İhbar tazminatı yalnızca belirsiz süreli iş sözleşmelerinde gündeme gelir. Belirli süreli sözleşmelerde ihbar yükümlülüğü doğmaz. Fesih haklı nedene dayanıyorsa (ör. ücretin ödenmemesi, sigortasız çalıştırma, ağır mobbing gibi), ihbar tazminatı talep edilemez.

3. İhbar Süresi ve İşçinin Hakları

Bildirim süresi içinde iş ilişkisi ve tarafların karşılıklı borçları devam eder. İş Kanunu’nun 27. maddesine göre işveren, ihbar süresinde işçiye günde en az 2 saat iş arama izni vermekle yükümlüdür; bu izin ücrete tabidir ve azaltılamaz. İşveren, dilerse ihbar süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi derhal sona erdirebilir (peşin ödeme yoluyla fesih). Bu halde işçinin ihbar tazminatına ilişkin hakları saklıdır.

4. İhbar Tazminatının Hesaplanması

Hesaplamada esas, işçinin giydirilmiş brüt ücretidir. Düzenli ve süreklilik arz eden yemek, yol, prim, ikramiye, kasa tazminatı gibi ödemeler ücrete eklenir ve toplam brüt tutar bildirim süresiyle çarpılır.

Örnek hesap:

Brüt maaşı 30.000 TL olan ve 3 yıldan fazla kıdeme sahip bir işçinin ihbar süresi 8 haftadır. Sekiz haftalık süre yaklaşık iki aya karşılık geldiğinden ihbar tazminatı: 30.000 × 2 = 60.000 TL (brüt) olur. Bu tutardan yalnızca gelir vergisi ve damga vergisi kesilir; SGK primi uygulanmaz.

5. Ödeme Şekli ve Zamanaşımı Süresi

İhbar tazminatı kural olarak fesih tarihinde ödenmelidir. Ödenmediğinde işçi önce zorunlu arabuluculuğa başvurur; anlaşma olmazsa iş mahkemesinde dava açabilir. Zamanaşımı süresi 5 yıldır ve fesih tarihinden itibaren işlemeye başlar.

6. İşçilerin En Çok Sorduğu 10 Soru ve Cevap

• İhbar tazminatı nedir?

Belirsiz süreli iş sözleşmesinin kanuni bildirim süresine uyulmadan feshedilmesi halinde, diğer tarafa ödenen tazminattır.

• İstifa eden işçi ihbar tazminatı alabilir mi?

Hayır. İstifa halinde ihbar tazminatı alınmaz. Ancak haklı nedenle fesih koşulları varsa kıdem tazminatı gündeme gelebilir.

• İşveren haksız fesih yaparsa ne talep edebilirim?

Koşulları varsa hem kıdem tazminatı hem de ihbar tazminatı talep edebilirsiniz.

• İhbar süresi içinde iş arama iznim var mı?

Evet. Günde en az 2 saat ücretli iş arama izni verilmelidir.

• İhbar tazminatı brüt mü hesaplanır?

Evet. Brüt ücret üzerinden hesaplanır; yalnızca gelir vergisi ve damga vergisi kesilir.

• Yan haklar hesaplamaya dahil edilir mi?

Evet. Düzenli ve süreklilik arz eden yemek, yol, ikramiye, prim gibi ödemeler dahil edilir.

• İhbar tazminatı nasıl talep edilir?

Önce zorunlu arabuluculuk; anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava yoluna gidilir.

• İhbar tazminatına faiz işler mi?

Evet, faiz işlemektedir.

• İşveren iflas ederse ihbar tazminatım ne olur?

İşçilik alacağı öncelikli alacaktır; iflas masasına bildirilmelidir.

• Kıdem tazminatıyla birlikte alınabilir mi?

Evet. Haksız fesihte şartları varsa her ikisi birlikte talep edilebilir.

Sonuç

İhbar tazminatı, ani fesihlerin doğurduğu mağduriyetleri azaltan ve taraflar arasında adil dengeyi gözeten temel bir güvencedir. Fesih süreçlerinde ihbar süresi, bildirim şekli ve haklılık değerlendirmesi dikkatle ele alınmalı; olası hak kayıplarını önlemek için iş hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınmalıdır.

                  İLETİŞİM
        GSM: +905528210344  
 Email: ozunverhukuk@gmail.com

•DİĞER HUKUKİ YAZILARIMIZ İÇİN TIKLAYIN←